|
 |
"Rachel's delirium",
(Johan Sanctorum: 'Cesare Borgia', Act II )-
Marielle Creemers, soprano
The infinite emptyness of Van Gogh's 'Café de Nuit' (1888) is the background of this scenic song, in which the young Arlesian prostitute Rachel receives the painter's cut ear in a handkerchief at Christmas evening of that year. For Sanctorum this tragical anecdote was the perfect focus of a wide, expanding circle of projections and parodical associations: the bleeding ear as an organic Grail-format in which one could recognize the Holy Child; Rachel as the whore who refinds her virginity in a religious-fantastic illumination; on the other hand dark shadows of late-romantic orgiasm hang over this aria: Salome, Isolde, fusion of love and death. In the exact middle of this polarity: the Buddhistic notion of Nirwana, zero-dimensional non-being as the hightest aspiration. Lots of musical references to Wagner and R. Strauss.
By the combination of Rachel's extremely high colorature-voice with the complexity of a pianosound-pandemonium in which her fantasmagory rises and sinks, the composer explores a wide psychodramatical scale between vulgarity and sublimation, cabaret and Dies Irae, idleness and transcendence.
This contrast is also maintained as the stylistic link and feedback between the high musical density of this song and Van Gogh's powerfull dramatical pallet.
In het IIde bedrijf van 'Cesare Borgia' verschijnt de van haar schelp beroofde Venus in een aantal nachtmerrie-achtige semi-historische reïncarnaties. Eén daarvan is Rachel, het hoertje uit Arles, dat op Kerstavond van 1888 Van Gogh's afgesneden oor in ontvangst nam, omwikkeld in een zakdoek, waarbij de schilder haar toefluisterde "Houd dit en bewaar het als iets kostbaars".
Voor Johan Sanctorum de gelegenheid om Rachel in het middelpunt te plaatsen van een uitgebreide en uitdijende kring van parodische associaties: de hoer als maagd en heilige, het oor als kerstekind in het café van Marie en José, het "druppend lelletje" als Graalswonder (weerom met Wagneriaanse reminiscenties, ditmaal vooral 'Parsifal'), het oor als bootje, dichtvouwend tot nuldimensioneel licht-punt,- maar ook, helemaal aan het andere uiteinde, bloeddorst, de demonische gestalte van Salome die orgiastisch versmelt met het hoofd van Jochanaan. Ergens tussenin: Isolde, de eenheid van liefde en dood, de totale verzaking, het opgaan in de heilige leegte van het Boeddhistische Nirwana.
Balancerend tussen het vulgaire en het sublieme, het makabere en het eschatologische (het cafégezang van de hoer als variatie op het Dies Irae!) exploreert Sanctorum in deze aria de vrouwelijke hysterie als leeg plateau waarop fantasmen verschijnen en weer wegdampen.
Als decor fungeert Van Gogh's desolate "Café de Nuit" (1888), met de biljarttafel en het zwart gat daarin als midden van de diepste nacht, "uitgedroogde zee" en dodenakker van Rachel's onmogelijk moederschap.
Als eerbetoon aan leven en werk van deze schilder, die zijn doeken aan de straatstenen niet kwijtraakte en wiens Zonnebloemen nu in de kluis van een Japanse speculant zijn opgeborgen, heeft de componist ook gestreefd naar een stilistische feedback tussen de muzikale dichtheid van deze aria, in vele lagen opgebouwd, en Van Gogh's dramatisch-expressionistisch palet.
In 't nachtcafé bij Marie en José
Komen alle reizigers samen
Die de laatste trein niet haalden
Of die strandden in 't station
Omdat ze niet betaalden...
Triest en dom wachten zij op een leeg perron
Tot de lachende maan hen inviteert
In haar grandioos en toch zo discreet
Gefantaseerd, mysterieus, fabuleus,
Niet al te serieus, affreus en scabreus
Biljartsalon
Zo glansloos als de maan zonder zon.
Tussen vier muren van kansloos chagrijn
Kwijnt een stok verdord op 't moederveld
Waar alles kort bloeit en na zinloze pijn
Weer in het donker gat verdwijnt....
Licht en gewichtloos, zonder aangezicht
Dansen en dwalen zij door het nachtcafé.
Rond een mast zonder boot in de stille oceaan
Dansen alle verdronken matrozen zich dood
Onder de breed lachende maan!
Traag graaft de loze modderschuit
zich een schacht,
Niet vooruit en ook niet achteruit
Maar dieper, steeds dieper, draaiend rond z'n as
Tot in 't diepste midden van de nacht...!
Niet vooruit, niet achteruit
Rechtdoor naar beneden
Zinkt een moedeloze schuit
In 't zoute zand van een uitgedroogde zee
En voert allen die ooit geweest zijn
met zich mee....
Recht in 't nachtcafé, bij Marie en José!
Voor een troebel groepsportret
staan de schimmen graag model
Voor een borrel zingt Rachel
de doden uit de hel...
In dit bruisend kabaret zit het elke avond vol...
Met duizend voze zandmatrozen
in de vloed verloren...
Voor een oorlam zoet en fijn
Lok ik ze uit het loden tij
Als een valse Sirene
Op een leeg schilderij.
Sluit deuren af, er kan niemand meer bij,
Kleuren vergaan tot een bruinzwarte brij...
Alles bloeit, tolt heen en weer,
Schilder, snel, ik zie niets meer...
Het was helemaal niets... helemaal niets!
Niets luistert zo gewillig
als een godvergeten oor...
Niets zingt zo zacht
als een mond zonder gezicht.
Niets heeft meer oog
dan 't gewichtloze licht
Iets... lichter...niets.
Niets is de inzet van 't grote eindtornooi
Waar elkeen zijn deel vergroot
van 't meteloos fortuin ...
Want twee keer niets
Is vier keer niets
Is acht keer niets
En zo steeds meer...:
Iedereen speelt en wint!
Aan het einde van het spel
dat oneindig duurt reikt moeder Rachel
haar dode kind'ren de levensdrank aan!
In 't nachtcafé bij Marie en José,... José!
Dringen duizenden stemmen door
uit de diepe wereldnacht
en zingen: het is volbracht...!
Aan Rachel's kleine boezem
Zal het druppend lelletje
In zijn witte windels
Openbloeien tot een purp'ren schelp
Vol elexir...
Groot, als een boot
Die ons allen voert tot aan de hemelpoort.
En daar plooit ons schuitje dicht
tot een vonkje in het licht.
Music & lyrics: Johan Sanctorum
Other songs from this cd? Click here!
Visit Johan Sanctorum's homepage
|
 |
|
|
|
|
CD: Maupertuis
Label: SantaLucia
Credits: Johan Sanctorum |
| |
Copyright notice. All material on MP3.com is protected by copyright law and by international treaties. You may download this material and make reasonable number of copies of this material only for your own personal use. You may not otherwise reproduce, distribute, publicly perform, publicly display, or create derivative works of this material, unless authorized by the appropriate copyright owner(s).
|
|
need help playing tracks?
lo fi play
hi fi play
download
email track to a friend
view track info